Plastik kirliliği ne kadar yaygın?
Plastik kirliliğinin biyolojik çeşitlilik ve insan sağlığı üzerindeki etkileri
Plastik kirliliğinin okyanus ekosistemleri, gıda kaynaklarının bütünlüğü ve insanların geçim kaynakları üzerinde son derece olumsuz etkileri vardır.
Mikroskobik zooplanktondan en büyük deniz memelilerine kadar neredeyse tamamı yaşamları boyunca plastik atıklarla temas edecek olan deniz türleri için en yaygın tehlike plastiklerin yutulmasıdır. Plastik halatlara, misinalara ve atılan olta takımlarına dolanma durumu her türlü deniz hayvanını yaralar ve öldürür; besin zincirinin her aşamasında yutulması ölümlere neden olabilir veya beslenme, büyüme, davranış ve üreme dahil olmak üzere fizyolojik işlevler üzerinde büyük etkilere neden olabilir.
Aralık 2022’de Büyük Britanya Kraliyet İstatistik Kurumu, şimdiye kadar yapılmış tüm plastiğin yalnızca yaklaşık yüzde dokuzunun muhtemelen geri dönüştürüldüğü gerçeğini yılın istatistiği adlandırdı.
Çoğu fosil yakıtlardan elde edilen plastik üretimi de karbon emisyonlarına ve iklim değişikliğine katkıda bulunuyor. Birleşmiş Milletler, plastik yaşam döngüsüyle ilişkili sera gazı emisyonlarının, bugün yüzde 3 olan küresel karbon emisyonlarının 2050 yılına kadar yüzde 15’ini oluşturacağını tahmin ediyor.
Peki Birleşmiş Milletler'in küresel plastik kirliliği çözümü olarak neler yapıyor?
BM Çevre Meclisi (UNEA) tarafından kabul edilen Plastik Kirliliğin Sonu Kararı [PDF], BM üyelerinin küresel plastik atığı önlemek ve azaltmak için bir anlaşmayı müzakere etmeleri için diplomatik bir çerçeve ve zaman çizelgesi belirliyor. UNEA Başkanı Espen Barth Eide, Mart 2022’de oybirliğiyle kabul edilen kararı, Paris İklim Anlaşması’ndan bu yana çevre konusundaki en önemli uluslararası anlaşma olarak nitelendirdi.
BM Çevre Programı’nın Temiz Denizler Kampanyası ve 2020 Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) plastikler için döngüsel bir ekonomiyi (ürünlerin hiçbir atık üretmeyecek şekilde yeniden kullanılmak üzere tasarlandığı bir sistem) teşvik etmeye yönelik girişimi de dahil olmak üzere başka küresel girişimler başlatıldı. Ancak bunların plastik atık üzerindeki etkileri sınırlıdır. Temiz Denizler Kampanyası, ülkelerin taahhüt seviyelerine karar vermelerine izin veriyor ve DTÖ girişimi, üyelerin plastik verileri ve daha fazla teknoloji paylaşımı konusunda daha fazla şeffaflık talep etmesi nedeniyle yavaş ilerliyor.
Plastik kirliliği konusu neden önemli?
Plastiği modern tüketiciliğin dayanak noktası haline getiren aynı dayanak noktası, onları doğanın parçalanmasını da son derece zorlaştırıyor. Plastik atık, deniz yaşamı için büyük bir tehdittir ve yutulması, dolanması veya çizilmesi sonucu zarar görebilir. Araştırmacılar ayrıca tüketilen mikroplastiklerdeki (tipik olarak beş milimetreden kısa plastik parçaları) kimyasalların insan vücudunda birikip kanser gibi hastalıklara neden olabileceğinden endişe ediyor.
